તે કુંડળી પર આધારિત વિદ્યા છે. તેના સિદ્ધાંત જ્યોતિષ, સંહિતા જ્યોતિષ અને હોરા શાસ્ત્ર એમ ત્રણ ભાગ હોય છે. આ વિદ્યા અનુસાર વ્યક્તિના જન્મ સમયે આકાશમાં જે ગ્રહ, તારા અથવા નક્ષત્ર જ્યાં હતાં તેને આધારે કુંડળી બનાવવામાં આવે છે. બાર રાશિઓ પર આધારિત નવ ગ્રહ અને ૨૭ નક્ષત્રોનું અધ્યયન કરીને જાતકનું ભવિષ્ય જણાવવામાં આવે છે. આ વિદ્યાને ઘણાં ભાગોમાં વિભક્ત કરી શકાય છે, પરંતુ આધુનિક સમયમાં મુખ્યત્વે ચાર ભાગ માનવામાં આવે છે. તે આ પ્રમાણે છે: નવજાત જ્યોતિષ, પ્રતિઘંટા અથવા પ્રશ્ન કુંડળી અને વિશ્વ જ્યોતિષ વિદ્યા.

તે મૂળ ઉત્તરાંચલ, હિમાચલ અને કાશ્મીર ક્ષેત્રની પ્રચલિત વિદ્યા છે. લાલ કિતાબ વિદ્યા દ્વારા પરંપરાગત સિદ્ધાંતથી અલગ ‘વ્યવહારિક જ્ઞાન’ માનવામાં આવે છે. આ વિદ્યાના સારા જાણકાર કે અભ્યાસુ કુંડળીને જોયા વગર ઉપાય જણાવીને સમસ્યાનું સમાધાન કરી શકે છે. આ વિદ્યાના સિદ્ધાંતોને એકત્ર કરીને સૌથી પહેલાં તેના પર પુસ્તક પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું હતું. જેનું નામ હતું, ‘લાલ કિતાબ કે ફરમાન.’ એક માન્યતા અનુસાર આ કિતાબને ઉર્દુમાં લખવામાં આવી હતી.

૧૯મી સદીના સિયામમાં લોકો પ્રેમ અને સંબંધોના મુદ્દે ભવિષ્યકથન નિષ્ણાત મોર ડૂ સાથે સંપર્કમાં હતા. ફ્રોમ્માચાટ થાઈ હસ્તપ્રત (ઓર.૪૮૩૦) મધ્ય થાઇલેન્ડમાં ૧૯મી સદીમાં બનાવવામાં આવી હતી. તેનું લખાણ બહુ પ્રાચીન છે, અને ભવિષ્યવાણી માટે તે વપરાતું હતું. આ હસ્તપ્રતમાં ૫૯ ફોલિયો છે અને તેમાં થાઈ રાશિના ૧૨ પ્રાણીઓના ચિત્રો સામેલ છે, જે ચાઈનીઝ રાશિ જેવાં જ છે. આ ૧૨ વર્ષના ચક્રના પ્રાણીઓ અને તેમની મુખ્ય વિશેષતાઓ (પંચતત્વ: પૃથ્વી, લાકડુ, અગ્નિ, લોખંડ અને પાણી) તેમજ નર અને માદા અવતાર (યીન-યાંગ), એક છોડ અને નંબર ચાર્ટ ચંદ્ર મહિના સાથે સંબંધ ધરાવે છે. અમુક રેખાકૃતિ જે તે યુગલોના લકી અને અનલકી કોમ્બિનેશનનું વર્ણન કરે છે. કેટલીક ‘એન્ટવાઈન્ડ નાગ’ (સાપ) ની મેચમેકિંગ પદ્ધતિઓ લગ્ન મેળાપકમાં કેવી રીતે ઉપયોગ કરવો તેનો પણ સમાવેશ કરે છે. આ હસ્તપ્રત બ્રિટિશ મ્યુઝિયમ દ્વારા સન ૧૮૯૪માં હસ્તગત કરવામાં આવી હતી અને ૧૯૭૫માં બ્રિટીશ લાઇબ્રેરીમાં સ્થળાન્તરિત કરવામાં આવી હતી.

અંક જ્યોતિષને ગાણિતિક જ્યોતિષ પણ કહે છે. તેના અંતર્ગત દરેક ગ્રહ, નક્ષત્ર, રાશિ વગેરેના અંક નક્કી જ છે. પછી જન્મ તારીખ, વર્ષ વગેરેની જોડ પ્રમાણે ભાગ્યશાળી અંક અને ભાગ્ય કાઢવામાં આવે છે.

તે મૂળ દક્ષિણ ભારતની પ્રચલિત જ્યોતિષ વિદ્યા છે. જેમાં તાડપત્ર દ્વારા ભવિષ્ય જાણવામાં આવે છે. આ વિદ્યાના જન્મદાતા ભગવાન શંકરના ગણ નંદી છે, તેથી તેને નંદી નાડી જ્યોતિષ વિદ્યા કહેવામાં આવે છે.

આ સિદ્ધાંત પણ દક્ષિણ ભારતમાં ખૂબ જ પ્રચલિત છે. આ જ્યોતિષ સિદ્ધાંત અંતર્ગત સમયને પાંચ ભાગમાં વહેંચીને દરેક ભાગનું નામ એક વિશેષ પક્ષી પર રાખવામાં આવે છે. આ સિદ્ધાંત અનુસાર જ્યારે કોઈ કાર્ય કરવામાં આવે છે તે સમયે જે પક્ષીની સ્થિતિ હોય છે તેને અનુરૂપ જ તે કાર્યનું ફળ મળે છે. પંચપક્ષી સિદ્ધાંત અંતર્ગત આવનારાં પાંચ પક્ષી ગીધ, ઘુવડ, કાગડો,કૂકડો અને મોર છે. તમારા લગ્ન, નક્ષત્ર, જન્મ સ્થાનને આધારે તમારું પક્ષી જાણીને ભવિષ્ય જણાવવામાં આવે છે.

તેને હસ્તરેખાશાસ્ત્ર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. હાથની આડી-અવળી અને સીધી રેખાઓ સિવાય, હાથોનાં ચક્ર, દ્વિપ, ક્રોસ, ચોરસ, ત્રિકોણ, શંખ વગેરેનું અધ્યયન કરીને વ્યક્તિનો ભૂતકાળ અને ભવિષ્ય જણાવવામાં આવે છે. આ ખૂબ જ પ્રાચીન વિદ્યા છે અને ભારતના દરેક રાજ્યમાં પ્રચલિત પણ છે.

મિરર અથવા અન્ય પ્રતિબિંબીત સપાટી સાથેનું ડિવીનેશન એક પ્રાચીન પ્રથા છે કે જે ‘સ્ક્રાઇન્ગ’ તરીકે ઓળખાય છે. આ શબ્દ ‘ડીસ્ક્રાઇ’ શબ્દ પરથી ઉદ્દભવ્યો છે, જેનો અર્થ ‘શોધી કાઢવું અથવા દ્રષ્ટિથી પકડી રાખવું’ એવો થાય છે. ભાવિની આગાહીનો લાંબો ઇતિહાસ છે, અને તે પૂર્ણ કરવા માટેની જટિલ જાદુઈ કળાઓ પૈકીની એક ડિવીનેશન છે. સદીઓથી લોકોએ વિવિધ પ્રકારની વિચિત્ર અને અદભૂત પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીને આ વિદ્યાનો ઉપયોગ કર્યો છે. ભવિષ્યવાણી કરવાના કેટલાક પ્રયાસો પ્રમાણિકપણે વાહિયાત સાબિત થયા છે, છતાં તેનું આકર્ષણ ઓછું નથી થયું. ધ ઓલ્ડ ઇજિપ્તીયન ફોર્ચ્યુન ટેલરનાં છેલ્લા લિગસી ગ્રંથમાં જણાવ્યા મુજબ, ‘નિતંબ પર છછુંદરની આકૃતિ એક પુરુષને સન્માન અને મહિલાને સંપત્તિનો સંકેત દર્શાવે છે’.

વૈદિક કાળમાં નક્ષત્રો પર આધારિત જ્યોતિષ વિજ્ઞાન વધારે પ્રચલિત હતું. જે વ્યક્તિ જે નક્ષત્રમાં જન્મ લેતી હતી તેના તે નક્ષત્ર અનુસાર તેનું ભવિષ્ય જણાવવામાં આવતું હતું. નક્ષત્રોની કુલ સંખ્યા ૨૭ છે. પરંતુ આ સંખ્યા ૨૮ પણ માનવામાં આવે છે.

આ વિદ્યા પણ દક્ષિણ ભારતમાં પ્રચલિત છે. જેમાં અંગૂઠાની છાપ લીધેલા કાગળ પર દેખાતી રેખાઓનું અધ્યયન કરીને જણાવવામાં આવે છે કે જાતક નું ભવિષ્ય કેવું રહેશે.

આ વિદ્યા ભારતની સૌથી પ્રાચીન વિદ્યા છે. તેના અંતર્ગત વ્યક્તિના ચહેરા, નાક-નકશો અને માથા (કપાળ)ની રેખાઓ સહિત તેના ઘાટ, આકાર, રંગ તથા આખા શરીરની બનાવટનું અધ્યયન કરીને વ્યક્તિનું ચરિત્ર અને ભવિષ્ય જણાવવામાં આવે છે.

ચીની જ્યોતિષ એ ચીનમાં ખૂબ જ પ્રચલિત છે. તેમાં બાર રાશિઓને પશુઓનું નામ આપવામાં આવ્યું છે. તેને ‘પશુ-નામાંકિત રાશિ ચક્ર’ કહે છે. આ જ તેમની બાર રાશિઓ છે, જેને ‘વર્ષ’અથવા ‘સંબંધિત પશુ-વર્ષ’ના નામથી ઓળખવામાં આવે છે. વર્ષ આ પ્રમાણે છે- ઉંદર, બળદ,ચિત્તો, બિલાડી, ડ્રેગન, સર્પ, અશ્વ, બકરી, વાંદરો, મુર્ગ, કૂતરું અને સુવર (ભૂંડ). વ્યક્તિ જે વર્ષમાં જન્મી હોય તેની રાશિ તે વર્ષ પ્રમાણે જ હોય છે અને તેના ચરિત્ર, ગુણ અને ભાગ્યનો નિર્ણય પણ તે જ વર્ષની ગણના (ગણતરી) અનુસાર જ માનવામાં આવે છે.

વૈદિક જ્યોતિષ અનુસાર રાશિ ચક્ર, નવગ્રહ, જન્મ રાશિને આધારે ગણના (ગણતરી) કરવામાં આવે છે. મુખ્ય તો નક્ષત્રોની ગણના અને ગતિને જ આધાર માનવામાં આવે છે. માન્યતા અનુસાર વેદોનું જ્યોતિષ કોઈ વ્યક્તિના ભવિષ્યકથન માટે નથી, પરંતુ ખગોળીય ગણના તથા કાળને વિભક્ત કરવા માટે હતું. તેમ છતાં ભવિષ્ય જાણવા માટે આ પદ્ધતિ પ્રચલિત છે.

ટેરો કાર્ડ એ પશ્ચિમી દેશોમાં ખૂબ જ પ્રચલિત છે અને હવે ભારતમાં પણ તે ધીરે-ધીરે પ્રચલિત બની રહ્યું છે. ટેરો કાર્ડમાં પત્તાં હોય છે. જ્યારે પણ કોઈ વ્યક્તિ પોતાનું ભવિષ્ય કે ભાગ્ય જાણવા માટે ટેરો કાર્ડના જાણકાર જેને ટેરો કાર્ડ રીડર તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, તેની પાસે જાય છે ત્યારે તે એક કાર્ડ (પત્તું) કાઢીને તેમાં લખેલું ભવિષ્ય જણાવે છે. જોકે આ વિદ્યા જુગાર-સટ્ટા જેવી છે. સારું કાર્ડ નીકળ્યું તો સારી ભવિષ્યવાણી થશે અને ખરાબ નીકળ્યું તો ખરાબ,સામાન્ય નીકળે તો સમાન્ય ભવિષ્યવાણી. જોકે ટેરો વિશેષજ્ઞા મનોવિજ્ઞાનને આધાર બનાવીને વ્યક્તિનું ચરિત્ર અને ભવિષ્ય જણાવે છે.